کد مطلب:33864 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:331

فضایل امیرمومنان علی (ع) آن قدر گسترده و عمیق است كه كسی را یارای آن نیست كه در همه ی جوانب آن وارد شود و بتواند حتی گوشه ای از آن را ادا نماید كه «بحر را گنجایی اندر جوی نیست».[1].

هر كه به این امر توجه كرده، دریافته است كه در برابر فضایل و كمالات علی (ع) باید اعتراف كرد كه فضایل و كمالات آن حضرت برتر و بی شمارتر از آن است كه بتوان بیان

[صفحه 33]

كرد، چنانكه «خطیب بغدادی» فقیه و محدث و مورخ بزرگ اهل سنت در گذشته به سال 463 هجری یاد آور شده است كه مناقب علی (ع) مشهورتر از آن است كه بیان شود و فضایل او افزون تر از آن است كه به شماره در آید.[2].

بزرگان شیعه و سنی در باب فضایل آن وجود بی بدیل احادیثی را با ضمامین مشابه از پیامبر اكرم (ص) نقل كرده اند كه آن حضرت فرمود:

«لو ان الغیاض اقلام و البحر مداد و الجن حساب و الانس كتاب، ما احصوا فضائل علی بن ابی طالب.»[3].

اگر همه ی درختان قلم و آب دریاها مركب شود و تمام جن و انس نویسنده گردند، فضایل علی (ع) را نمی توانند شماره و احصا كنند.

چگونه می توان فضایل او را برشمرد، در حالی كه او انسان كامل و مظهر همه ی اسما و صفات الهی است. مگر اسمای حسنای الهی قابل شمارش و احصاست تا بتوان فضایل مظهر آن اسما را شمارش و احصا كرد؟

(قل لو كان البحر مدادا لكلمات ربی لنفد البحر قبل ان تنفد كلمات ربی و لو جئنا بمثله مددا.)[4].

بگو اگر دریا برای (نوشتن) كلمات پروردگار من مركب بود، هر آینه دریا به پایان می رسید پیش از آنكه كلمات پروردگارم به پایان رسد، هر چند مانند آن را به یاری بیاوریم.

(و لو انما فی الارض من شجره اقلام و البحر یمده من بعده سبعه ابحر ما نفدت كلمات الله.)[5].

و اگر هر چه درخت در زمین است قلم گردد و دریا مركب و هفت دریای دیگر از پس (نابودی) آن بیفزایدش (و با آن بنویسند، كار نوشتن) كلمات خدا پایان نیابد.

این حقیقت در ابیاتی زیبا از «ابن ابی الحدید معتزلی» چنین آمده است:

یقولون لی قل فی علی مدائحا
فان انا لم امدحه قالوا معاند

[صفحه 34]

و ما نت عنه الشعر من ضعف هاجس
و لا اننی عن مذهب الحق عائد

فلو ان ماء البحر السبعه اللتی
خلقن مدادا و السماوات كاغد

و اشجار خلق الله اقلام كاتب
اذا الخلق افناهن عادت عوائد

و كان جمیع الانس الجن كتابا
اذا كل منهم واحد بعد واحد

لخطوا جمیعا منقبا بعد منقب
لما خط من تلك المناقب واحد

به من می گویند درباره ی علی مدایحی بسرا. پس اگر آن حضرت را مدح نگویم، گویند دشمن اویم.

اگر گاهی شعری درباره ی او بسرایم از ضعف نفس نیست كه من كسی نیستم كه مذهب حق را رویگردان باشم.

اما اگر آب هفت دریایی كه خلق شده است مركب گردد و آسمانها كاغذ شوند و درختانی كه خدا آفریده، قلم نویسندگان شود و مردم آنها را از بین ببرند و دوباره به صورت اول شوند،

و تمام جن و انس نویسنده گردند و یكی پس از دیگری بدین كار مشغول گردد.

و همگی مناقب و فضایل آن حضرت را یك به یك بنگارند، حتی یك فضیلت از فضایل او نوشته نشود.

فضایل و مناقب بی حد و حصر امیرمومنان علی (ع) پیوسته مورد توجه دانشمنداتن شیعه و سنی بوده است و آثاری فراوان و با ارزش درباره ی فضایل و مناقب امام حق و اسوه ی عدل نگاشته شده است كه بسیاری از آنها به دست ما نرسیده و بسیاری نیز در دسترس است. اینك هشتاد و چهار كتاب از این آثار را به دست بزرگان و دانشمندان اهل سنت نگاشته شده استبه ترتیب سالهای زندگی و تاریخ رحلت آنها می آوریم.[6].

[صفحه 35]

1. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع). ابومحمد سلیمان بن مهران اسدی كاهلی كوفی، درگذشته به سال 148 هجری.

2. الخصال المهمه فی احوال ابی الائمه (ع)، محمد بن ادریس شافعی، درگذشته به سال 204 هجری.

3. فضائل علی (ع)، ابوجعفر محمد بن عبدالله اسكافی معتزلی، درگذشته به سال 240 هجری.

4. كتاب المقامات فی تفضیل علی (ع)، ابوجعفر محمد بن عبدالله اسكافی معتزلی، در گذشته به سال 240 هجری.

5. المعیار و الموازنه فی فضائل الامام امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع) و بیان افضلیته علی جمیع العالمین بعد الانبیاء و المرسلین، ابوجعفر ممد بن عبدالله اسكافی معتزلی درگذشته به سال 240 هجری.

6. كتاب فضائل علی (ع)، ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل شیبانی، درگذشته به سال 241 هجری.

7. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل شیبانی، درگذشته به سال 241 هجری.

8. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، محمد بن اسلم یزید طوسی، درگذشته به سال 242 هجری.

9. فضائل علی بن ابی طالب (ع)، ابوبكر عبدالله بن محمد قرشی اموی مشهور به ابن ابی الدنیا، درگذشته به سال 281 هجری.

10. خصائص امیرالمومنین علی بن ابی طالب كرم الله وجهه، ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی، در گذشته به سال 303 هجری.

11. حدیث الطیر، ابوجعفر محمد بن جریر طبری، درگذشته به سال 310 هجری.

12- فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوجعفر محمد بن جریر طبری، درگذشته به سال 310.

13. البراهین فی مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوجعفر محمد بن سلیمان كوفی، زنده حدود سال 300 هجری.

14. فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، قاضی ابوالحسن عمر بن حسن شیبانی

[صفحه 36]

اشنانی بغدادی، درگذشته به سال 339 هجری.

15. فضائل علی (ع)، ابوعمر و عثمانبن احمد دقاق مشهور به ابن سماك، در گذشته به سال 344 هجری.

16. فضائل علی (ع)، ابوالقاسم سلیمان بن احمد طبرانی، درگذشته به سال 360 هجری.

17. كتاب الدرجات فی تفصیل علی (ع) علی سائر الصحابه، ابوعبدالله حسین بن علی بصری معتزلی معروف به جعل كاغذی، درگشته به سال 369 هجری.

18. صعود علی علی منكب رسول الله (ص) لكسر الاصنام من علی ظهر الكعبه، ابوعبدالله حسین ابن علی بصری معتزلی معروف به جعل كاغذی، درگذشته به سال 369 هجری.

19. جواز رد الشمس، ابوعبدالله حسین بن علی بصری معتزلی معروف به جعل كاغذی، درگذشته به سال 369 هجری.

20. مناقب علی (ع)، ابوالفتح محمد بن حسین ازدی موصلی، در گذشته به سال 374 هجری.

21- البرهان فی النص الجلی علی امیرالمومنین علی كرم الله وجهه، علی بن محمد بن شمشاطی عدوی، در گذشته به سال 380 هجری.

22. تفضیل علی (ع)، ابوالحسن علی بن عیسی رمانی معتزلی، درگذشته به سال 384 هجری.

23. تفضیل علی (ع)، ابواسحاق ابراهیم بن احمد طبری مالكی بغدادی، در گذشته به سال 393 هجری.

24. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوالحسین عبدالوهاب بن حسن كلابی دمشقی معروف به اخی تبوك، درگذشته به سال 396 هجری.

25. فضائل علی (ع)، ابوالحسن شاذان فضلی، از عالمان قرن چهارم هجری.

26. فضائل علی (ع)، ابوالحسین احمد بن محمد قزوینی، از عالمان قرن چهارم هجری.

27. قصه الطیر، ابوعبدالله محمد بن عبدالله حاكم نیشابوری، در گذشته به سال 405 هجری.

28. مناقب مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوبكر احمد بن موسی اصفهانی درگذشته به سال 410 هجری.

29- حدیث الطیر، ابوبكر احمد بن موسی اصفهانی،در گذشته به سال 410 هجری.

[صفحه 37]

30. الاصابه فی تفضیل علی علی الصحابه، احمد حمید الدین كرمانی، درگذشته به سال 411 هجری.

31. المراتب فی فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوالقاسم اسماعیل بن احمد بستی معتزلی، درگذشته حدود سال 420 هجری.

32. الخصائص فی فضل علی رضی الله عنه، ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی، در گذشته به سال 430 هجری.

33. حدیث الطیر، ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی، در گذشته به سال 430 هجری.

34. النور المشتعل من كتاب ما نزل من القرآن فی علی (ع)، ابونعیم احمد بن عبدالله اصفهانی، درگذشته به سال 430 هجری.

35- فضائل علی (ع)، ابوالعلا احمد بن عبدالله معری، در گذشته به سال 449 هجری.

36. فضائل علی بن ابی طالب (ع)، ابوبكر احمد بن حسین بیهقی، درگذشته به سال 458 هجری.

37. كتاب الاربعین فی فضائل امیرالمومنین (ع)، ابوبكر احمد بن علی شافعی مشهور به خطیب بغدادی، درگذشته به سال 463 هجری.

38. مساله فی تصحیح خبر رد الشمس و ترغیبم النواصب الشمس، ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله حنفی معروف به حاكم حسكانی، درگذشته به سال 470 هجری.

39. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الایات النازله فی اهل البیت (ع)، ابوالقاسم عبیدالله بنعبدالله حنفی معروف به حاكم حسكانی، در گذشته به سال 470 هجری.

40. خصائص امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله حنفی معروف به حاكم حسكانی، در گذشته به سال 470 هجری.

42. الدرایه فی حدیث الولایه، ابوسعید مسعود بن ناصر ركاب سجستانی، در گذشته به سال 477 هجری.

43. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوالحسن علی بن محمد واسطی شافعی، درگذشته به سال 483 هجری.

44. الفوز بالمطالب فی فضائل علی بن ابی طالب (ع)، ابوالفتح عبدوس بن عبدالله عبدوسی رودباری همدانی، درگذشته به سال 490 هجری.

[صفحه 38]

45. مناقب علی (ع)، ابوزكریا یحیی بن ابراهیم سلماسی، درگذشته به سال 550 هجری.

46. الخصائص العلویه علی سائر البریه، ابوالفتح محمد بن احمد نطنزی، درگذشته حدود سال 550 هجری.

47. الاربعین فی فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ضیاء الدین ابوالموید موفق بن احمد مكی حنفی معروف به اخطب خوارزم (خوارزمی)، در گذشته به سال 568 هجری.

48. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ضیاء الدین ابوالموید موفق بن احمد مكی حنفی معروف به اخطب خوارزم (خوارزمی)، در گذشته به سال 568 هجری.

49. مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ابوالعلا حسن بن احمد همدانی مقری، درگذشته به سال 569 هجری.

50. فضائل علی من امالی الحافظ ابن عساكر الدمشقی، ابوالقاسم علی بن حسن شافعی معروف به ابن عساكر، در گذشته به سال 571 هجری.

51. جمع طرق رد الشمس، محمد بن اسعد بن علی جوانی مصری، در گذشته به سال 588 هجری.

52. مناقب علی بن ابی طالب (ع)، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی ابن جوزی، درگذشته به سال 597 هجری.

54. مانزل من القرآن فی علی (ع)، ابوبكر محمد بن مومن شیرازی نیشابوری، از عالمان قرن پنجم هجری.

55. حدیث الطیر، ابوطاهر محمد بن احمد بن علی بن حمدان خراسانی، از عالمان قرن پنجم هجری.

56. الشهاب الثاقب فی مناقب امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، احمد بن حسن بن محمد ابن حسن رصاص یمنی، درگذشته به سال 621 هجری.

57. فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، ناصرلدین الله احمد بن مستضی بامرالله حسن بن مستنجد عباسی، در گذشته به سال 622 هجری.

58. فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، محمد بن احمد انف درگذشته به سال 623 هجری.

[صفحه 39]

59. مناقب علی بن ابی طالب (ع)، عزالدین ابوالحسن علی بن ابی الكرم محمد بن محمد شیبانی، معروف به ابن اثیر جزری، در گذشته به سال 630 هجری.

60. مانزل من القرآن فی علی (ع)، ابوالفضل و ابوالمحامد مظفر بن ابی بكر احمد رازی حنفی، در گذشته به سال 631 هجری.

61. مناقب علی بن ابی طالب (ع)، قاضی صدر الدین ابوالموید موفق بن محمد خاصی حنفی، درگذشته به سال 634 هجری.

62. منال الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب (ع)، كمال الدین ابوسالم محمد بن طلحه نصیبی عدوی شافعی، درگذشته به سال 652 هجری.

63. تذكره الخواص، شمس الدین ابوالمظفر یوسف بن قزاوغلی معروف به سبط ابن جوزی، در گذشته به سال 654 هجری.

64. كفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب (ع)، فخر الدین ابوعبدالله محمد بن یوسف قرشی نوفلی كنجی شافعی، در گذشته به سال 658 هجری.

65. فرائد المسطین، ابراهیم محمد بن موید جوینی خراسانی، درگذشته به سال 730 هجری.

66. حدیث الطیر، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان بن قایماز ذهبی شافی دمشقی، در گذشته به سال 748 هجری.

67. حدیث من كنت مولاه فعلی مولاه، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان بن ثایماز ذهبی شافعی دمشقی، در گذشته به سال 748 هجری.

68. فتح المطالب فی مناقب علی بن ابی طالب (ع) شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان بن قایماز ذهبی شافعی دمشقی، در گذشته به سال 748 هجری.

69. النجم الثاقب فی فضائل امیرالمومنین علی بن ابی طالب (ع)، مهدی بن صلاح بن امیر جلال الدین، در گذشته به سال 776 هجری.

70. اسنی المطالب فی مناقب علی بن ابی طالب (ع)، شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد جزری شافعی دمشقی، در گذشته 833 هجری.

71. احادیث مسنده فی فضائل علی (ع)، شمس الدین ابوالخیر محمد بن محمد بن محمد بن علی بن یوسف جزری شافعی دمشقی، درگذشته به سال 833 هجری.

[صفحه 40]

72. جواهر المطالب فی مناقب الامام الجلیل علی بن ابی طالب (ع)، شمس الدین محمد بن احمد باعونی شافعی دمشقی، درگذشته به سال 871 هجری.

73. مناقب علی (ع)، یوسف بن حسن بن احمد بن حسن بن عبدالهادی مقدسی شافعی دمشقی مشهور به ابن مبرد و ابن عبدالهادی، درگذشته به سال 909 هجری.

74. القول الجلی فی فضائل علی (ع)، جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابی بكر سیوطی شافعی مصری، در گذشته به سال 911 هجری.

75. كشف اللبس فی حدیث رد الشمس، جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابی بكر سیوطی شافعی مصری، درگذشته به سال 911.

76. جزء فی حدیث انا مدینه العلم و علی بابها، جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابی بكر سیوطی شافعی مصری، در گذشته به سال 911 هجری.

77. مزیل اللبس عن حدیث رد الشمس، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن یوسف صالحی دمشقی، در گذشته به سال 942 هجری.

78. القول الجلی فی فضائل علی (ع)، ابوالحسن محمد بن محمد صدیقی شافعی مصری، درگذشته به سال 952 هجری.

79. مناقب علی بن ابی طالب (ع)، محمد بن احمد بن عادل عجمی رومی معروف به حافظ الدین و مولی حافظ، درگذشته به سال 957 هجری.

80. اسنی المطالب فی فضائل علی بن ابی طالب (ع)، ابراهیم بن عبدالله اكفانی وصابی، اتمام كتاب در سال 963 هجری.

81. قصص الحق المبین فی فضائل امیرالمومنین (ع)، ابراهیم بن محمد مویدی، در گذشته به سال 1083 هجری.

82. الحجه الجلیه فی نقض الحكم بالافضلیه (فی رد من قطع بالافضلیه، اثبت افضلیه علی (ع) علی غیره و رد دله القول بافضلیه من سواه)، محمد بن محمد امین سندی تتوی حنفی، در گذشته به سال 1161 هجری.

83. العقد الثمینفی اثبات وصایه امیرالمومنین (ع)، محمد بن علی بن محمد شوكانی، درگذشته به سال 1250 هجری.

84 ینابیع الموده، سلیمان بن قندوزی حنفی، در گذشته به سال 1270 هجری.

[صفحه 41]

آنچه در آثار یاد شده آمده است، بی گمان گوشه ای از جمال علی (ع) و قطره ای از دریای وجود اوست. «ابن ابی الحدید معتزلی» در مقدمه ی شرح نهج البلاغه خویش، مطالبی زیبا در فضایل امیرالمومنین علی (ع) آورده است و در ابتدای آن می نویسد:

«اما فضایل علی (ع) از نظر عظمت و بزرگی و انتشار و اشتهار به قدری است كه كسی را یارای پرداختن به آن و كسی را تاب تفصیل آن نیست. فضایل آن حضرت همان گونه است كه ابوالعیناء به عبیدالله بن یحیی بن خاقان، وزیر متوكل و معتمد عباسی گفت كه اگر بخواهم فضایل تو را وصف كنم، همانند آن است كه از روشنی روز روشن خبر دهم و از درخشندگی ماه منیر سخن گویم كه بر كسی پوشیده نیست. من بیقین می دئانم كه اگر سخن گفتن در وصف تو به من واگذار شود، به عجز و ناتوانی خود اعتراف می كنم و از نیل به مقصود باز می مانم و به همین دلیل نیز از ستایش تو منصرف می شوم و بر تو درود می فرستم و خبر دادن از شخصیت تو را به آنچه مردم اطلاع دارند وامی گذارم.

من چه بگویم درباره ی انسانی كه دشمنانش به فضایلش اعتراف كرده اند و نتوانسته اند مناقبش را نادیده گیرند، یا فضایلش را كتمان كنند.

بنی امیه در شرق و غرب جهان اسلام قدرت را قبضه كردند و هر حیله ای را به كار گرفتند و به هر عملی دست زدند تا نور او را خاموش سازند. حقایق را تحریف كردند و بر ضد او روایات دروغین جعل نمودند و بر منبرها زبان به سب و لعن او گشودند و هر كس را كه از آن حضرت به نیكی یاد می كرد با تهدید و حبس و قتل كیفر دادند. آنان از انتشار روایات پیامبر كه متضمن فضیلتی از فضایل آن حضرت یا بالا بردن نام و یاد او بود، ممانعت كردند و حتی از نامگذاری كسی به نام علی جلوگیری كردند. اما همه ی این اعمال نتیجه ای نداشت جز آنكه مقام و نام و یاد علی بالاتر رفت.

نام علی و یاد او مانند مشك بود كه هرچه آن را می پوشاندند، باز بوی عطر آن منتشر می شد و همچون خورشید تابان بود كه با كف دست پوشیده نمی شد و مانند روز روشن بود كه اگر یك نفر آن را نمی دید دیدگان دیگران می دید.

و من چه بگویم درباره ی بزرگمردی كه تمام فضایل انسانی به او منتهی می شود و تمام فرقه های اسلامی خود را به او منسوب می كنند.

او سر آمد همه ی فضایل و سرچشمه ی آنهاست. در فضایل و كمالات شایسته و مجد و عظمت، هیچ كس به پایه ی او نرسیده است و هر كس پس از وی در علم و فضیلت به مقامی

[صفحه 42]

رسیده، علوم و فضایل خود را از او كسب كرده است و از وی پیروی نموده و به روش او رفتار كرده است و از این لحاظ همگی رهین منت اویند.»[7].

شارح بزرگ تنهج البلاغه، در پی این عبارات به توضیح برخی از فضایل و كمالات امیرمومنان (ع) پرداخته است، از جمله: علم الهی و كلام، علم فقه، عم تفسیر قرآن، علم طریقت و حقیقت و تصوف، علم نحو و ادبیات عربی، شجاعت بی نظیر آن حضرت، قوت و نیروی بدنی او، سخاوت و جود، بردباری و گذشت، جهاد در راه خدا،فصاحت و بلاغت، خوشرویی و ملكات فاضله ی اخلاقی، زهد و پارسایی، عبادت، اهتمام به قرآن، رای و تدبیر علی (ع)، سیاست آن حضرت.[8].

علی (ع) در تمام میدانهای كمالات انسانی- پس از رسول خدا (ص)- یكه تاز و بی همتاست و كسی ر پروای پرواز با او نیست، چنانكه در عرصه و كارزار قلم و بیان بی بدیل است و حق آن است كهب ر زبان خود ان حضرت جاری شده است:

«ینحدر عنی السیل و لا یرقی الی الطیر.»[9].

چشمه های فضایل و معارف، سیل آسا از دامن كوهسار وجود من جاری می شود و پرنده ی همتها و افكار بلند به قله ی شامخ من نرسد.

صفحه 33، 34، 35، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42.

1. جلال الدین محمد بلخی (مولوی )، مثنوی معنوی، به كوشش توفیق- ه. سبحانی، چاپ دوم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374 ش. دفتر اول، ص 185.
2. ابوبكر احمد بن علی الخطیب البغدادی، تاریخ بغداد او میدنه السلام، دار الكتب العلمیه، بیروت، ج 1، ص 123.
3. ابوالموید الموفق بن احمد الحنفی المعروف با خطب خوارزم (الخوارزمی)، المناقب، مكتبه نینوی الحدیثه، طهران، ص 2، شهاب الدین اخحمد بن علی ابن حجر العسقلانی، لسان المیزان، الطبعه الاولی، دار الفكر، بیروت، 1407 ق. ج 5، ص 72، بحار الانوار، ج 40، صص 75 و 74 و 70.
4. قرآن، كهف 109.
5. قرآن، لقمان 27.
6. ر. ك: عبدالجبار الرفاعی، معجم ما كتب عن الرسول و اهل البیت (ع)، الطبعه الاولی، موسسه الطباعه و النشر، وزاره الثقافه و الارشاد الاسلامی، 1371 ش. ج 6، صص 399 -393 و 227 -218.
7. شرح ابن ابی الحدید، ج 1، صص 17 -16.
8. همان، صص 30-17 و نیز ر. ك: ابوجعفر محمد بن علی بن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، دار الاضواء، بیروت، 1405 ق. ج 2، صص 150 -2.
9. نهج البلاغه. خطبه ی 3.